Οι συσχετισμοί της Δάφνης του Καβάφη με τη Μονή Δαφνίου στο Χαϊδάρι | Ανάλυση του ποιήματος "ΕΙΣ ΤΑ ΠΕΡΙΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ" (1933) από τη Δημήτρη Λιαντίνη

[Νίκος Εγγονόπουλος: "Κ.Π.Καβάφης" (πορτραίτο)]

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, 21 Μαρτίου, και το αφιέρωμα στον Κ.Π.Καβάφη που διοργανώνει ο ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. την ίδια ημέρα στο Παλατάκι  [ΕΔΩ] παρουσιάζουμε το ποίημα  "ΕΙΣ ΤΑ ΠΕΡΙΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ" (1933) και την ανάλυση του Δημήτρη Λιαντίνη ο οποίος συσχετίζει τη Δάφνη του Καβάφη με τη Μονή Δαφνίου στην πόλη μας.

ΕΙΣ ΤΑ ΠΕΡΙΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ (1933)

Κωνσταντίνος Καβάφης

Σαστίσαμε στην Αντιόχειαν όταν μάθαμε

τα νέα καμώματα του Ιουλιανού.

Ο Απόλλων εξηγήθηκε με λόγου του, στη Δάφνη!

Χρησμό δεν ήθελε να δόσει (σκοτισθήκαμε!),

σκοπό δεν τόχε να μιλήσει μαντικώς, αν πρώτα

δεν καθαρίζονταν το εν Δάφνη τέμενός του.

Τον ενοχλούσαν, δήλωσεν, οι γειτονεύοντες νεκροί.

Στην Δάφνη βρίσκονταν τάφοι πολλοί. –

ένας απ΄ τους εκεί ενταφιασμένους

ήταν ο θαυμαστός, της εκκλησίας μας δόξα,

ο άγιος, ο καλλίνικος μάρτυς Βαβύλας.

Αυτόν αινίττονταν, αυτόν φοβούνταν ο ψευτοθεός.

Όσο τον ένιωθε κοντά δεν κόταε

Να βγάλει τους χρησμούςτου‘ τσιμουδιά`

(Τους τρέμουνε τους μάρτυράς μας οι ψευτοθεοί)

Ανασκουμπόθηκεν ο ανόσιος Ιουλιανός,

νευρίασε και ξεφώνιζε: Σηκώστε, μετεφέρτε τον,

βγάλτε τον τούτον τον Βαβύλα αμέσως.

Ακούς εκεί; Ο Απόλλων ενοχλείται.

Σηκώστε τον, αρπάξτε τον ευθύς.

Ξεθάψτε τον, πάρτε τον όπου θέτε.

Βγάλτε τον, διώξτε τον. Παίζουμε τώρα;

ο Απόλλων είπει να καθαρισθεί το τέμενος.

Το πήραμε, το πήγαμε το άγιο λείψανον αλλού.

Το πήραμε, το πήγαμε εν αγάπη κ΄ εν τιμή.

Και ωραία τωόντι πρόκοψε το τέμενος.

Δεν άργησε καθόλου, και η φωτιά

μεγάλη κόρωσε: μια φοβερή φωτιά:

και κάηκε και το τέμενος κι ο Απόλλων.

Στάχτη το είδωλο‘ για σάρωμα, με τα σκουπίδια.

Έσκασε ο Ιουλιανός και διέδοσε –

Τι άλλο θα έκαμνε – πως η φωτιά ήταν βαλτή

Από τους Χριστιανούς εμάς. Ας πάει να λέει.

Δεν αποδείχτηκε‘ ας πάει να λέει.

Το ουσιώδες είναι που έσκασε.

Πως αναλύει ο  Δημήτρης Λιαντίνης το ποίημα του Καβάφη

«ΕΙΣ ΤΑ ΠΕΡΙΧΩΡΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΟΧΕΙΑΣ»

(Οι  συσχετισμοί της Δάφνης του Καβάφη με τη Μονή Δαφνιού στο Χαϊδάρι)

... Όπως τη φωτιά της Ρώμης, στα 68 μ.Χ., είπανε ότι την έβαλε ο Νέρωνας, για να κάψει τους χριστιανούς, έτσι τη φωτιά στην Αντιόχεια είπανε ότι την έβαλαν οι χριστιανοί για να κάψουμε του έλληνες, είπανε. Εδώ ο Καβάφης υποδηλώνει ότι οι χριστιανοί, σαν ήρθε η ώρα τους, γίνανε οι άλλοι Νέρωνες. Κάποιος χρεωστούσε να κάμει αυτήν την αποκατάσταση στην Ιστορία. Να μας ειπεί, δηλαδή, τι εσήμαιναν οι διωγμοί των χριστιανών κατά των ελλήνων στα βάνδαλα χρόνια του Θεοδοσίου.

Γιατί τα σπάσαμε τ΄ αγάλματά των

γιατί τους διώξαμεν απ΄ τους ναούς των,

διόλου δεν πέθαναν γι΄ αυτό οι θεοί.

Ω γη της Ιωνίας, σένα αγαπούν ακόμη,

θα ειπεί το Ιωνικόν του ο Καβάφης. Δήλωση του αιώνιου έλληνα Καβάφη που σταθερά στους χριστιανούς είδε την πανούκλα της Ελλάδας...

... Ο Ιουλιανός μεγάλωσε σε μάντρες, αυλές και κελλιά ιερέων, ιεραρχών, επισκόπων και μητροπολιτάδων. Χρόνους και χρόνους ξεπλύθηκε το μυαλό του από τους όρθρους και τους απόδειπνους, τα στιχηράρια και τα εξαποστειλάρια. Ο Ιουλιανός είναι ο επιστήμονας θεουργός. Είναι ο αυτοκράτορας που ξέπεσε σε γραμματέα της Ιερής Συνόδου, και οργάνωσε τη διοίκηση του κράτους σύμφωνα με το εκκλησιαστικό σύστημα των χριστιανών... Ο Ιουλιανός αποκήρυξε τον ελληνικό Επίκουρο και το σκεπτικό Πύρρωνα. Και λάτρεψε τον ασιανίζοντα Πυθαγόρα με τα κοινόβια, το μυστικισμό, τη μεταμψύχωση και τις θεουργίες του...

... Στο πρόσωπο του Ιουλιανού ο Καβάφης υπαινίσσεται και συμβολίζει την αντίφαση και το μπαστάρδεμα τη σημερινού έλληνα. Που ενώ κομπάζει και φουσκώνει ότι είναι έλληνας, στην ουσία είναι χριστιανός και εβραίος. Ο Καβάφης κατανόησε βαθιά ότι έλληνας και χριστιανός ίσον η φωτιά και το νερό...

...Το «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας» είναι το τελευταίο ποίημα. Του 1933. Και το τελευταίο ποίημα από τα πέντε για τον Ιουλιανό. Είναι η τελευταία από τις πέντε υφαρπαγές σκοπού και τα πέντε πνιχτά μαχαιρώματα στο στρατόπεδο των χριστιανών. Την ειρωνεία του σε τούτο το ποίημα την κρύβει το παρελθόν, τη σημαίνει το παρόν, και τη λέγει το μέλλον.

Η Δάφνη, το αριστοκρατικό προάστιο της Αντιόχειας, είναι το Δαφνί της Αθήνας. Ο άγιος Βαβύλας και οι τάφοι γύρω είναι η μονή Δαφνίου, που για ένα διάστημα επί φραγκοκρατίας έγινε κοιμητήρι. Το τέμενος του Απόλλωνα στη Δάφνη που κάηκε, είναι ο αρχαίος ναός του δαφναίου Απόλλωνα, που οι χριστιανοί τον γκρεμίσανε ενωρίς, και στη βάση του χτίσανε τη μονή Δαφνίου, φυλάκιο για να προσηλυτίζουν τους τελευταίους εθνικούς αθηναίους που πήγαιναν στα μυστήρια της Ελευσίνας.

(Κάποιους κίονες τους έκλεψε ο γνωστός Ελγίνος)....

^{(Από το τελευταίο βιβλίο του Δ. Λιαντίνη ΓΚΕΜΜΑ, από το δοκίμιο του ΕΙΡΩΝΕΣ, σ.225 – 250. Ο Δ. Λιαντίνης γεννήθηκε το 1942, σπούδασε «κλασικές γλώσσες, Ίωνες φυσικούς και ανθρωπολογία.». Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών,  εξαφανίστηκε την 1η Ιουνίου του 1998 στον Ταΰγετο, αφήνοντας προηγουμένως ένα γράμμα που εξηγούσε τους λόγους. Η σωρός του βρέθηκε το 2005 σε μια σπηλιά,  ακολουθώντας τις οδηγίες που είχε αφήσει στον εξάδελφό του.)}