Η περιοχή Παλατάκι δεν είναι μόνο μια όαση για το πυκνοδομημένο δυτικό λεκανοπέδιο. Εχει και ιστορική σημασία, καθώς στον χώρο του δόθηκε τον Αύγουστο του 1826 η μάχη του Χαϊδαρίου ανάμεσα στα πολυάριθμα στρατεύματα του Κιουταχή και τη μικρή δύναμη του Γεωργίου Καραϊσκάκη, που σε μια δύσκολη στιγμή του απελευθερωτικού αγώνα μόλις είχε ανακηρυχθεί αρχιστράτηγος.
Η πρώτη αναμέτρηση έλαβε χώρα τη νύχτα της 5ης Αυγούστου και τα ξημερώματα της επομένης τα τουρκικά στρατεύματα υποχρεώθηκαν σε άτακτη υποχώρηση. Επανήλθαν όμως μετά από δύο ημέρες και κατάφεραν να νικήσουν γιατί, εκτός από τις πολυάριθμες νέες ενισχύσεις, επιστράτευσαν την «μπαμπεσιά», διασπείροντας πληροφορίες ότι δήθεν θα αποχωρούσαν.
Η έκταση, που κάποτε έφτανε τα 30 στρέμματα, βρίσκεται στις παρυφές του λόφου του προφήτη Ηλία και η ιστορία της χάνεται στους θρύλους. Κατά τους κλασικούς χρόνους η περιοχή ήταν γνωστή με την ονομασία Ερμος και ήταν από τους σημαντικότερους δήμους της Ακαμαντίδος φυλής.
Στον αρχαίο Ελαιώνα, στον χώρο όπου βρίσκεται το Παλατάκι, υπήρχε μεγάλο κτήμα με την ονομασία Αχερδάριον, το οποίο κατά την οθωμανική κατοχή ανήκε στον Χαϊδάρ πασά.
Δεν είναι γνωστό αν το όνομα αναφέρεται σε υπαρκτό πρόσωπο, αφού η αραβική λέξη χαϊδάρ σημαίνει λιοντάρι. Και οι δύο εκδοχές παραπέμπουν στο Χαϊδάρι, που αποσπάστηκε από τον Δήμο Αθηναίων το 1934 και εντάχθηκε στην ίδια ενότητα με το Αιγάλεω, για να γίνει δήμος το 1973.
Από αναφορές του αγωνιστή του 1821 Χρήστου Βυζάντιου, αλλά και του ιστορικού Σπυρίδωνα Τρικούπη για τη μάχη του 1826 στην περιοχή, υπήρχε κτίσμα με την ονομασία «Παλατάκι».
Το σημερινό κτίσμα φαίνεται ότι είναι νεότερο και έχει δύο... πατεράδες! Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι αρχιτέκτονας ήταν ο Γάλλος Φρανσουά Μπουλανζέ (1807-1875), που βρέθηκε στην απελευθερωμένη Ελλάδα και είχε υπογράψει πολλά μέγαρα, με σπουδαιότερο αυτό της Παλιάς Βουλής στη Σταδίου.
Αλλοι όμως μνημονεύουν τον Σταμάτη Κλεάνθη (1802-1862), τον μοναδικό Ελληνα αρχιτέκτονα της εποχής, ο οποίος άλλωστε είχε αναλάβει όλα τα μέγαρα της δούκισσας της Πλακεντίας, η οποία ήταν ιδιοκτήτρια πολλών ακινήτων στην Αττική. Ισως όμως να πρόκειται για άλλον έναν θρύλο που συνδέεται με την εκκεντρική Γαλλίδα αριστοκράτισσα...
Το βέβαιο είναι ότι το 1836 το Παλατάκι περνά από Τούρκους αγάδες στην ιδιοκτησία του Παναγιώτη Λαζαρή, ο οποίος το 1865 το έδωσε προίκα στην κόρη του, Πηνελόπη, σύζυγο του Νικολάου Νάζου. Ηταν τραπεζίτης και φιλότεχνος, στοιχεία που σε συνδυασμό με την καταγωγή του από την Τήνο ανάδειξαν το κτιριακό συγκρότημα σε σπουδαίο φιλολογικό και καλλιτεχνικό κέντρο της εποχής.
Σταθεροί φιλοξενούμενοί του ήταν οι κορυφαίοι ζωγράφοι Νικηφόρος Λύτρας και Νικόλαος Γύζης, λόγω της κοινής κυκλαδίτικης ρίζας που είχαν με τον ιδιοκτήτη του.
Το 1888, με πλειστηριασμό, το ακίνητο πέρασε από τους κληρονόμους του Νάζου στον Νικόλαο Θων, διαχειριστή του βασιλιά Γεώργιου, που σε σύντομο χρονικό διάστημα είχε καταφέρει να συγκεντρώσει μεγάλη περιουσία σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Ηταν αυτός που είχε αναθέσει στον πολυπράγμονα αρχιτέκτονα της εποχής Ερνεστ Τσίλερ τη διαμόρφωση του πύργου.
Για ένα μικρό διάστημα (1914-16) το ακίνητο πέρασε στην ιδιοκτησία του Στυλιανού Παντερμαλή, ο οποίος το πούλησε στον εφοπλιστή Αντώνη Παληό.
Επί των ημερών του λέγεται ότι τοποθετήθηκε πάνω από το κεντρικό τζάκι η επιγραφή «Κρείσσον Φθόνος Οικτιρμού», σε ελεύθερη μετάφραση: καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται...
Η παρακμή ξεκινά από το 1957, όταν το Παλατάκι στέγασε... ψυχιατρική κλινική, ώς το 1971, χρήση που έφερε πολλές καταστροφές στον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο του αρχοντικού.
Αλλοι όμως μνημονεύουν τον Σταμάτη Κλεάνθη (1802-1862), τον μοναδικό Ελληνα αρχιτέκτονα της εποχής, ο οποίος άλλωστε είχε αναλάβει όλα τα μέγαρα της δούκισσας της Πλακεντίας, η οποία ήταν ιδιοκτήτρια πολλών ακινήτων στην Αττική. Ισως όμως να πρόκειται για άλλον έναν θρύλο που συνδέεται με την εκκεντρική Γαλλίδα αριστοκράτισσα...
Το βέβαιο είναι ότι το 1836 το Παλατάκι περνά από Τούρκους αγάδες στην ιδιοκτησία του Παναγιώτη Λαζαρή, ο οποίος το 1865 το έδωσε προίκα στην κόρη του, Πηνελόπη, σύζυγο του Νικολάου Νάζου. Ηταν τραπεζίτης και φιλότεχνος, στοιχεία που σε συνδυασμό με την καταγωγή του από την Τήνο ανάδειξαν το κτιριακό συγκρότημα σε σπουδαίο φιλολογικό και καλλιτεχνικό κέντρο της εποχής.
Σταθεροί φιλοξενούμενοί του ήταν οι κορυφαίοι ζωγράφοι Νικηφόρος Λύτρας και Νικόλαος Γύζης, λόγω της κοινής κυκλαδίτικης ρίζας που είχαν με τον ιδιοκτήτη του.
Το 1888, με πλειστηριασμό, το ακίνητο πέρασε από τους κληρονόμους του Νάζου στον Νικόλαο Θων, διαχειριστή του βασιλιά Γεώργιου, που σε σύντομο χρονικό διάστημα είχε καταφέρει να συγκεντρώσει μεγάλη περιουσία σε διάφορες περιοχές της Αττικής. Ηταν αυτός που είχε αναθέσει στον πολυπράγμονα αρχιτέκτονα της εποχής Ερνεστ Τσίλερ τη διαμόρφωση του πύργου.
Για ένα μικρό διάστημα (1914-16) το ακίνητο πέρασε στην ιδιοκτησία του Στυλιανού Παντερμαλή, ο οποίος το πούλησε στον εφοπλιστή Αντώνη Παληό.
Επί των ημερών του λέγεται ότι τοποθετήθηκε πάνω από το κεντρικό τζάκι η επιγραφή «Κρείσσον Φθόνος Οικτιρμού», σε ελεύθερη μετάφραση: καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται...
Η παρακμή ξεκινά από το 1957, όταν το Παλατάκι στέγασε... ψυχιατρική κλινική, ώς το 1971, χρήση που έφερε πολλές καταστροφές στον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο του αρχοντικού.
Την ίδια εποχή ξεκινούν οι αγώνες της τοπικής κοινωνίας για να διατηρηθεί το ιστορικό ακίνητο, αλλά μόλις το 1976 εκδόθηκε η απόφαση που το χαρακτηρίζει «οίκημα χρήζον ειδικής κρατικής φροντίδας».
Τρία χρόνια αργότερα ακολούθησε νέα διάταξη για τον περιβάλλοντα χώρο που τον ανακηρύσσει «διατηρητέο ιστορικό τόπο», αλλά πλέον είχαν απομείνει μόνον 17 στρέμματα, λίγο πάνω από τα μισά της αρχικής έκτασης.
Μόλις το 1985, με την αμέριστη συμπαράσταση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, το ακίνητο περιήλθε στην ιδιοκτησία του δήμου και ξεκίνησαν οι εργασίες αποκατάστασης, που ολοκληρώθηκαν κατά φάσεις από το 1993 ώς το 2006.
Είχαν όμως ήδη «ξεφυτρώσει» κάποιες πολυκατοικίες δίπλα στον «Ξενώνα», το διώροφο νεοκλασικό κτίσμα σε εντελώς διαφορετικό ύφος σε σχέση με τον πύργο, που αποκαταστάθηκε και στεγάζει τη δημοτική βιβλιοθήκη.
Φέρει τιμητικά το όνομα του Νικολάου Γύζη, καθώς κάτω από τα νεότερα επιχρίσματα αποκαλύφθηκε το έργο «Τέσσερις εποχές» του μεγάλου ζωγράφου.
Το Παλατάκι θεωρείται τυπικό δείγμα του ρομαντισμού στην αρχιτεκτονική, διαθέτοντας έντονα νεογοτθικά στοιχεία που εντοπίζονται κυρίως στις επάλξεις, τους γωνιακούς πύργους και τα στενά παράθυρα. Η περιορισμένη επιφάνειά του δείχνει ότι αποτελούσε εξοχική κατοικία.
Αποτελείται από δύο ορόφους, δώμα και ημιυπόγειο για τις βοηθητικές χρήσεις. Στους χώρους υποδοχής διασώθηκαν οι εξαιρετικής ποιότητας διακοσμήσεις στις οροφές. Ο ιστορικός πύργος στεγάζει το πνευματικό κέντρο του δήμου και φιλοξενεί καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
1. Στον δρόμο με τα πεύκα
Η κεντρική είσοδος του πολιτιστικού συγκροτήματος βρίσκεται επί της οδού που φέρει το όνομα του στρατάρχη Γεωργίου Καραϊσκάκη. Είναι ο βασικός αλλά και ο ωραιότερος δρόμος του Χαϊδαρίου, που ενώνει την Ιερά Οδό με τη λεωφόρο Αθηνών. Ενα μεγάλο τμήμα του είναι πευκόφυτο και πεζοδρομημένο.
2. Χάθηκαν
Η σφραγίδα του Νικηφόρου Λύτρα (1832-1904) υπήρχε στο παρεκκλήσι του αρχοντικού, που ήταν αφιερωμένος στον Αγιο Γεώργιο, έχει όμως κατεδαφιστεί από πολλά χρόνια. Στους κήπους με τη φροντισμένη βλάστηση, ο Ν. Θων είχε φροντίσει να τοποθετηθεί αναμνηστική πλάκα προς τιμήν του φιλέλληνα Κάρολου Φαβιέρου και των Γάλλων εθελοντών που είχαν πάρει μέρος στη μάχη του Χαϊδαρίου. Υπήρχε και προτομή του, η οποία όμως έχει χαθεί από χρόνια.
3. Περιστασιακός ιδιοκτήτης
Ορισμένοι μελετητές αναφέρουν ότι το Παλατάκι πέρασε για ένα διάστημα στην ιδιοκτησία του επιχειρηματία Γεώργιου Παχή, ο οποίος είχε παντρευτεί την Αμαλία Σκουζέ. Η οικογένειά της διέθετε άλλωστε μεγάλες εκτάσεις στην ευρύτερη περιοχή, που ξεκινούσαν από τον Αγιο Αντώνιο στην Αμφιάλη και έφταναν ώς τη λεωφόρο Αθηνών.
ΠΗΓΗ ΕΦΣΥΝ
-------------
-------------
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Δεν έχει κατεδαφιστεί το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, υπάρχει "κακοποιημένο" κοντά στο Νοσοκομείο Αττικόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου