Paul Vallely: Κλιματική αλλαγή – Ποιά είναι η δικαιολογία σας; (αποκλειστικό)

Να τι μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι...
Κάποιος  με γνώσεις αγγλικών να διαβάσει ένα άρθρο σε μια ξένη εφημερίδα, ας πούμε στην εφημερίδα THE INDEPENDENT της Κυριακάτικης έκδοσης 11/12/2011.
Αυτό το άρθρο αφορά την κλιματική αλλαγή, αλλά έχει πλευρές που αφορούν τη διαχείριση των απορριμμάτων, την υπερβολική ταχύτητα των αυτοκινήτων, τον καταναλωτισμό και την ψυχολογία. Ο "κάποιος" το βρήκε ενδιαφέρον, αλλά οι γνώσεις των αγγλικών δεν ήταν αρκετές για να το μεταφράσει. Τι έκανε ο "κάποιος"; -  Το έστειλε σε δύο φίλους, συναγωνιστές του και τους ρώτησε: "Μήπως υπάρχει κάποιος που να μπορεί να το μεταφράσει καλά, γιατί εκτιμώ ότι έχει ενδιαφέρον;". 
Απάντησαν και οι δύο... Ο ένας το προώθησε στη Χριστιάνα και μέσα σε λίγες ώρες το άρθρο μεταφράστηκε... Είναι αυτό το άρθρο που θα διαβάσετε σε λίγο παρακάτω.
Αγαπητοί φίλοι εμείς οι άνθρωποι έχουμε τεράστια δύναμη. Αρκεί να ενώσουμε τις δυνάμεις, να συνεργαστούμε, να εμπιστευτούμε ο ένας τον άλλον... 


Έχουμε και άλλους φίλους μεταφραστές όπως την Χριστίνα, την Κατερίνα, το Γιώργο, τη Βασιλική... όμως είπαμε να μη τους "υπερεκμεταλευτούμε". Και πολλούς φίλους γραφίστες... τους ευχαριστούμε όλους για την προσφορά τους.
----------------------------
Paul Vallely: Κλιματική αλλαγή – Ποιά είναι η δικαιολογία σας;

Μόνο ένας ψυχολόγος μπορεί να μας εξηγήσει γιατί ενώ οι περισσότεροι από εμάς ενώ πιστεύουμε ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου οφείλεται στην ανθρώπινη δραστηριότητα, απλά περιορίζουμε την οικολογική μας δραστηριότητα στην ανακύκλωση.

Έβγαζα τα σκουπίδια έξω μια μέρα. Δίπλα από τον πράσινο κάδο ανακύκλωσης και τον γκρι, υπήρχε ένας μισοσπασμένος πύργος του Μπάτμαν. Την ώρα που το σήκωνα για να το βάλω μέσα στον κάδο ανακύκλωσης πέρασε ένας ποδηλάτης – έπρεπε φυσικά να ήταν ποδηλάτης- ο οποίος μου φώναξε: “Είσαι ο  καλύτερος κάτοικος του πλανήτη  το 2011”.

 Έμεινα εμβρόντητος. Θέλω να πιστεύω ότι εκτελώ το χρέος μου σαν πολίτης σε σχέση με την προστασία του περιβάλλοντος, αφού διαχωρίζω και πετάω τα σκουπίδια μου στους 4 διαφορετικούς κάδους ανακύκλωσης και πηγαίνω τις μπαταρίες και τις λάμπες φθορισμού στα αντίστοιχα σημεία ανακύκλωσης. Όμως εκείνη τη στιγμή είδα τον εαυτό μου μέσα από τα μάτια των άλλων.

Ακριβώς το ίδιο, απλά σε μεγάλη κλίμακα, έγινε γνωστό στο ευρύ κοινό στη σύνοδο κορυφής για την κλιματική αλλαγή στο Durban. Το ενδιαφέρον όλων στράφηκε στις μάταιες προσπάθειες των ηγετών των διαφόρων εθνών ώστε να επιτύχουν μια διεθνή συμφωνία σε σχέση με τη μάχη ενάντια στις κλιματικές αλλαγές. Εντωμεταξύ τις τοπικές κοινωνίες απασχολούσε περισσότερο το πώς θα προσελκύσουν τους Jeremy Clarkson, Richard Hammond και James May, ώστε να επιλέξουν την πόλη τους ως την έδρα του φεστιβάλ Τop Gear (αυτοκινητιστικό φεστιβάλ) για τα επόμενα τρία χρόνια. Εδώ λοιπόν υπάρχει μια σύγκρουση. Θέλουμε να σώσουμε τον πλανήτη, αλλά απ' την άλλη επιδιώκουμε την ένταση των γρήγορων αυτοκινήτων  που  έχουν ως συνέπεια   εκπομπές αερίων  υψηλών οκτανίων, αερίων θερμοκηπίου δηλαδή.

Ένας “ταλαίπωρος” διαδηλωτής στη σύνοδο κορυφής, ο Peg Patt από τη συμμαχία για τα κλιματικά οικοσυστήματα, το θέτει ως εξής: “Οι χώρες θέλουν να εμφανιστούν και να πουν πράγματα επιφανειακά, ακούγονται μια χαρά, ειδικά όταν απευθύνονται σε ένα μη ενημερωμένο τηλεοπτικό κοινό. Αλλά σίγουρα με κανένα τρόπο δε σκοπεύουν να συγκρουστούν με κατεστημένα συμφέροντα ή ν' αλλάξουν την κατεύθυνσή ώστε να επιφέρουν κάποιο πραγματικό αποτέλεσμα.”

Αυτό είναι το πραγματικό αίνιγμα σε σχέση με την κλιματική αλλαγή. Αφού οι επιστήμονες είναι τόσο πειστικοί για το ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα προκαλεί το λιώσιμο των πάγων, τη μόλυνση των ωκεανών και την άνοδο της στάθμης των θαλασσών, γιατί όλοι κωλυσιεργούμε να αντιδράσουμε; Και όχι μόνο μια φορά, αλλά επανειλημμένα – θυμηθείτε το λογοπαίγνιο της προηγούμενης συνόδου κορυφής στην Κοπεγχάγη το 2009, όταν το Hopenhagen παραφράστηκε σε Hopelesshagen (απελπισία), απογοήτευση και αποτυχία.

 Ένας “τύπος” ονόματι Geoffrey Beattie είχε ακριβώς την ίδια απορία όταν έγραφε ένα βιβλίο με τον τίτλο “Γιατί δεν σώζουμε τον πλανήτη;”. Ο Beattie δεν είναι περιβαλλοντολόγος, αλλά καθηγητής ψυχολογίας στο πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Καταλήγει στο συμπέρασμα πώς όλοι έχουμε συνειδητές, αλλά και ασυνείδητες στάσεις σε τέτοια ζητήματα, οι οποίες όμως δεν συμπίπτουν απαραιτήτως. Το ίδιο συμβαίνει και στους πολιτικούς. Επειδή είμαστε κοινωνικά πλάσματα δε θα θέλαμε την κατακραυγή που θα είχαμε εάν αδιαφορούσαμε για τα αδιάσειστα επιστημονικά στοιχεία. Αυτό είναι το συνειδητό επίπεδο. Όμως υπάρχουν βαθύτερα ένστικτα, τα οποία έχουν σχηματιστεί με την πάροδο του χρόνου, και τα οποία μας κάνουν να βλέπουμε τα ενεργοβόρα αυτοκίνητα σαν σύμβολα κύρους ή το κόκκινο κρέας σαν λιχουδιά. “ Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αλλάξουν τη συναισθηματική τους ροπή τόσο γρήγορα”, καταλήγει.

Ο καθηγητής έκανε κάτι ενδιαφέρον. Οργάνωσε μια σειρά πειραμάτων που εστιάζουν όχι στα λόγια, αλλά στις χειρονομίες και στην έκφραση των ματιών  καθώς άνθρωποι σε σούπερ-μάρκετ παίρνουν προϊόντα τα οποία φέρουν ετικέτες που πληροφορούν για το ενεργειακό τους αποτύπωμα. “Η μέθοδος  παρακολούθησης της κίνησης του ματιού τους δείχνει ότι οι άνθρωποι ξοδεύουν 5-7 δευτερόλεπτα για να επιλέξουν ένα προϊόν”, μας λέει. “Οι επιλογές μας καθορίζονται από υποσυνείδητες αξίες”. Κάθε προϊόν έχει μια συναισθηματική επίδραση πάνω μας.”

 Υπάρχουν ψυχολογικά φράγματα ή εμπόδια στις πράξεις μας. Ένα είναι η έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης. Γνωρίζουμε ότι κάθε φορά που ανάβουμε το φως, χρησιμοποιούμε το αυτοκίνητό μας ή ψωνίζουμε από το ράφι ενός σούπερ-μάρκετ πραγματοποιούμε μια οικολογική ή όχι πράξη. Αλλά οι περισσότεροι από εμάς βρίσκονται σε σύγχυση σε σχέση με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα ή μειονεκτήματα των εκάστοτε επιλογών μας.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η διαστρέβλωση των βραχυπρόθεσμων χρονικών πλαισίων. Αυτό γίνεται σαφές στα θέματα υγείας. Όταν ο Beattie ρώτησε τους μαθητές του για ποιό λόγο καπνίζουν, οι γυναίκες κυρίως απάντησαν ότι έτσι διατηρούν λεπτή σιλουέτα. Αλλά εκεί υποβόσκει και η νεανική αυταπάτη της αθανασίας – ο καρκίνος θα προσβάλει κάποιον άλλο σίγουρα μεγαλύτερο και που σίγουρα δεν θα είναι ο εαυτός τους.

Επίσης υπάρχει και το πρόβλημα αυτών που δε συμμορφώνονται. Μερικές οικολογικές πρακτικές, σαν την ανακύκλωση, μας κάνουν να νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας. Όμως υπάρχουν πρακτικές οι οποίες μας φέρνουν σε δύσκολη θέση. Η Κίνα, η Ινδία και οι ΗΠΑ είναι υπεύθυνες για σχεδόν τις μισές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στον πλανήτη. Καμιά από αυτές δεν έχει υπογράψει το πρωτόκολλο του Κυότο. Γιατί λοιπόν σ' αυτούς να δίνουμε “ελευθέρας” και να μην συμμορφώνονται με τις προσπάθειες των υπολοίπων που προσπαθούν να μειώσουν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα;

 “Το ότι κάποιοι δε συμμορφώνονται με τις παραπάνω προσπάθειες δημιουργεί ψυχολογική πίεση” λέει ο Beattie. Ένα από τα πειράματά του ήταν να απομονώσει σκηνές από το φιλμ του Αλ Γκορ για την κλιματική αλλαγή “Μια ενοχλητική αλήθεια” και να μελετήσει τις ανθρώπινες αντιδράσεις σ' αυτές. “Το σημείο που δείχνει την αύξηση της παραγωγής στους κινεζικούς σταθμούς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είχε το αντίθετο αποτέλεσμα απ' ότι άλλα στιγμιότυπα. Προκαλεί ακριβώς αυτό που θα λέγαμε μετατόπιση της ευθύνης από τον εαυτό μας”.

Επίσης υπάρχουν και άλλοι σύνθετοι ψυχολογικοί παράγοντες. Το πόσο “πράσινος” είναι κανείς μπορεί να γίνει μέρος της ταυτότητάς του. Ο Beattie το παρατήρησε αυτό κινηματογραφώντας τις εκφράσεις των ανθρώπων καθώς ανακύκλωναν. Όμως αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυο τρόπους δράσης. Ο ένας είναι ότι καθώς οι άνθρωποι ξεκινούν να κάνουν μικρά πράγματα, όπως η ανακύκλωση, αυτό θα τους οδηγήσει σε μεγαλύτερα, όπως το να αποφεύγουν τα αεροπλάνα. Ο άλλος είναι ακριβώς ο αντίθετος, δηλαδή ένα ηθικό δικαίωμα να κάνεις ακριβώς το ανάποδο: “Δικαιούμαι μια ανταμοιβή μετά από όλη αυτή την ανακύκλωση, οπότε θα πετάξω αεροπορικώς για μια μικρή εξόρμηση σε άλλη πόλη”. Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε πολύ ικανοί στο να ξεγλιστράμε από τα δύσκολα. Όλες αυτές οι δυνάμεις ενεργοποιήθηκαν στο Durban, επιπροσθέτως των υπολογισμών των εκάστοτε εθνικών συμφερόντων έναντι του κοινού καλού.

Πρόοδος θα υπάρξει εφόσον βρούμε τρόπο να αλλάξουμε αυτές τις υποσυνείδειτες στάσεις. Όπως  τα προϊόντα “δίκαιου εμπορίου” βρήκαν τον τρόπο να ξεπεράσουν το θέμα της έλλειψης πληροφοριών για τα προϊόντα που καταναλώνουμε, έτσι πρέπει να γίνει και στον τομέα του ενεργειακού αποτυπώματος των προϊόντων. Οι ακτιβιστές πρέπει πρώτα να αναμορφώσουν το λεξιλόγιό τους. Ο όρος “Global Warming” ουσιαστικά σημαίνει θέρμανση του πλανήτη, το οποίο ακούγεται όμορφα, σαν να επρόκειτο όλοι να ζήσουμε σ' ένα Μεσογειακό κλίμα. Ο όρος θα πρέπει να αλλάξει σε “Planetary Overheating” δηλαδή  υπερθέρμανση του πλανήτη.

Πρέπει ακόμα να περιορίσουμε τα άκρα στο φάσμα της αισιοδοξίας και της απαισιοδοξίας. Δηλαδή ούτε η άποψη: “όλα θα τακτοποιηθούν με την πρόοδο της τεχνολογίας”, αλλά ούτε και η άποψη: “Είμαστε καταδικασμένοι, οπότε είναι μάταιο να προσπαθήσω” είναι αυτές που μπορούν να βοηθήσουν.

Χωρίς αλλαγές στο ατομικό ψυχικό επίπεδο, δεν μπορούν να υπάρξουν αλλαγές στο πολιτικό επίπεδο, ώστε να μετατραπούν οι φιλοδοξίες σε δράσεις. Η ψυχολογία μπορεί να μας βοηθήσει να διαγνώσουμε το πρόβλημα, είναι στο χέρι μας όμως να βρούμε τις λύσεις.

THE INDEPENDENT 11/12/2011 (ΕΔΩ)